Kosmač je tvrđava koja je sagrađena 1858. godine kao jedna od pet veličanstvenih građevina koje su služile za odbranu Budve.Svojom pojavom privlači brojsne ljubitelje, istna, sada je u veoma lošem stanju.

Tvrđava Kosmač od ostalih se izdvaja po formi i lokaciji.Jedno je od prvih utvrđenja koje je Austro-Ugarska sagradila da bi zaštitila pomoćnu luku u Budvi, kao najbitniju tačku na Balkanu-Boka.

Tvrđava je bazirana po tipu topovske kule, ali iako majmodernija u odnosu na ostale poslednja je koja je preostala na ovom pojasu zbog teških ratnih vremena.

Tvrđava je u zavisnosti od od vremena imala različit broj članova posade.U mirnijim vremenskim intervalima oko 50 ljudi, dok u ratnim uslovima i neizvjesnim vremenima znatno više.Česti napadi Osmanske vojske, uticali su na to da saradnja crnogorskih vladika i Austro-Ugarskog dvora bude veća. To se jasno vidi iz pisama koja su razmnjenjivana između ove dvije vlade, u kojima crnogorci ističu i traže zajedničke vojne akcije protiv Turaka, dok za uzvrat traže redovna mjesečna primanja od dvora u Beču.

Iako se nalazi na istoimenom brežuljku, u neposrednoj blizini sela Brajići, na nadmorskoj visini od  800 metara, na putu Cetinje-Budva,vrlo često nas podsjeća na zamak iz filmova.Vrlo  se  jasno  može zaključiti da su na strani na kojoj su manji prozori bile puškarnice za neprijatelje.

Prvobitnom izgradnjom tvrđave, nezadovoljan je bio Njegošev rođak Đorđije Petrović, pa ih je napao sa 500 katunjana i otjerao.Ali postavljanjem granica između Crne Gore i monarhije Kosmač pripada Austro-Ugarskoj.

Vremenom, tvrđava je dograđivanja, postala je trospratna kasarna, u kojoj je bilo smješteno 6 oficira i 248 vojnika različitih specijalnosti.

Sastoji se od dva osnovna krila, simetrično prelomljena po sredini, sa dvije kule na uglovima prečnika 10 metara i jednom kulom u sredini prečnika 14 metara.

Sam sistem gradnje ukazuje na izuzetne zanatse vještine i najljepši sistem austrijske gradnje kod nas.

Snimcima iz drona, prelijetanjem sa letilicama ili paraglajderom koji je aktuelan na ovom prostoru jasno se iz vazduha vidi oblik tvrđave, kako jedan turista reče, Orao raširenih krila.

Uzimajući u obzir njenu vrijednost i potencijal za kulturu i turizam, jasno je da ovaj objekat zaslužuje obnovu i revitalizaciju.Iako je poslednjih decenija bila više puta kažnjavana tako što je odnijeta ogromna količina kamena sa tavanica i plafona, što ubrzava njeno propadanje ipak se pristupilo detaljnoj analizi  plana obnove ovog objekta.

Zajedno sa stručnjacima iz više oblasti, arhitekata, istoričara, kulturnih radnika, lica sa dobrim poznavanjem turističkih prilika  u našoj zemlji, došlo se do idejnih rešenja za ovaj objekat.Istina, knjiga Ivana Vratnice je je u potpunosti  sabrala sva znanja  za ovu tvrđavu na jednom mjestu.

Primjere možete vidjeti na sledecim fotografijama i snimncima.