Kulturna baština podrazumeva nasleđa od predhodnih generacija i treba da bude sačuvana za buduća pokoljenja. Kada su u pitanju objekti Svetske ili Evropske baštine oni imaju posebnu vrednost za celokupno čovečanstvo. Iako se na listi svetske baštine pod okriljem UNESCO nalazi 731 lokalitet kao izuzetno zanačajni za kulturu čovečanstva, moja želja je da tvrđava Fetislam zauzime isto tako značajno mesto jer je privlačila ljude da se naseljavaju, a samim tim te civilizacije su ostavile i veliki broj materijalnih tragova o sebi. Zato ova priča govori o Dunavu, evropskoj reci i jednoj „staroj dami“ koju su mnogi narodi kamen po kamen gradili ali i osvajali. Utvrđenje Fetislam se nalazi nedaleko od centra grada Kladova, na desnoj obali reke Dunav, druge po veličini reke u Evropi. Kako Dunav svojim tokom preko 2800 km protiče kroz deset država i najvećim delom je plovan, može se reći da je utvrđenje Fetislam podignuto na jednoj od najvećih saobraćajnica Evrope. Prvih šest vekova nove ere, ovaj deo Dunava je bio u sklopu rimske imperije, pa se tako prvi zvanični počeci za ovaj kraj vezuju za rimski vojno civilni logor na limesu Zanes. Ovaj limes je čuvao imperiju od napada pograničnih naroda, a sastojao se od sistema graničnih puteva, kula za osmatranje i utvrđenja. U Srbiji je obuhvatao stotine utvrđenja a Dunav je dugo bio granica koju je tek cara Trajan prešao. Tada i nastaje čuvena rečenica „Magnum est stare in Danubi ripa“ što u prevodu znači „Veličanstveno je stajati na obali Dunava“. U 4. i 5. veku rimski limes kao i Carstvo pretrpeli su velika razaranja od najezdi Gota i Huna, a od 7. veka su ovaj prostor trajno nastanili Sloveni. Veruje se da su ili razorili logore limesa ili samo iskoristili da na njihovim temeljima podignu svoja naselja i utvrđenja. Dolaskom Turaka, tvrđava Fetislam postaje baza za dalja osvajanja i kontrolu Dunava, a njenim podizanjem završena je turska odbrambena linija prema Ugarskoj koju su činile još i tvrđave Smederevo, Kulič, Ram i Golubac. Ime tvrđave potiče od reči Feht-ul-islam što u prevodu znači Kapija mira ili Kapija islama, ali se u mnogim literaturama sreće u različitim oblicima. Utvrđenje je ukupne površine 18ha i čine ga dve zasebne celine Malo i Veliko utvrđenje koje su izgrađene u različito vreme, pa su se tako i razlikovale po koncepciji gradnje ali i njihovoj funkciji. Malo utvrđenje ili Mali grad podignut u 16.veku, tačnije 1524.godine u vreme Sulejmana Zakonodavca, u istorijskim izvorima poznata kao sagrađena „jedna tvrđava preko puta Severina“ , kao polazište za turska osvajanja. Mali grad bio je vrlo zanimljiv za osvajače zato što su ga čuvale kule na uglovima i puškarnice u zidu pa je samim tim ova artiljerijska baza delovala neosvojivo. Sem osvajača tu je i Dunav, koji je u to vreme bio neuktotiv, a koji ga je iz minuta u minut „napadao“ i zapljuskivao talasima, ali je Fetislam kao moćno utvrđenje i sa tim uspeo da se izbori. Kako je Malo utvrđenje postalo strategijski značajno, Turci odlučuju da sagrade i Veliki grad i time još više pokažu koliko je moj kraj strateški važan i koliko je ovaj deo Dunava bio značajan za mnoge vladare. Velika tvrđava- Veliki grad, kako se još naziva, podignut je izmedju 1737. i 1739.godine. Tokom poslednje obnove i rekonstrukcije, postavljeni su natpisi iznad kapija, kojima se veliča sultan Mahmut II , u vreme kada tvrđava dobija sadašnji izgled. Unutar tvrđave su otkrivene i mnoge građevine i objekti različite namene i za njenu posadu. Poseban značaj tvrđava je imala 1867.godine kada je bila jedna od šest tvrđava koje su turskim fermanom sultana Abdula Azisa I predata na upravu knezu Mihailu Obrenoviću i srpskim vlastima. Naime, događaj kod Čukur česme 1862.godine bio je od izuzetnog značaja, pa ga je knez Mihailo iskoristio kao povod da postavi zahtev velikim silama za iseljenje Turaka iz Srbije. Tada je odlučeno da se iz četiri grada- Beograd, Šabac, Kladovo-Fetislam i Smederevo iseli muslimansko stanovništvo, a da se turske tvrđave Užice i Soko-grad (na Drini) poruše. Specijalni sultanov izaslanik Ali Riza paša predao je 18.aprila 1867.godine ključeve Beograda i ostalih srpskih gradova-utvrđenja i to je bio jedan veliki korak Srbije ka nezavisnosti. Za moj grad i našu tvrđavu kapije su bile otvorene nekoliko dana kasnije, 25-26.aprila kada simboličano stiže ključ ispred tvrđave. Četa na čelu sa kapetanom Milutinom Jovnovićem je umarširala u grad a selidba Turaka iz utvrđenja je trajala puna dva dana. Njihovi životi se nastavljaju na Ada Kale, ostrvu koje je potopljeno izgradnjom HE „Đerdap“ i nije sačuvano pa ne može da nam priča priču i da bude deo kulturne baštine moje zemlje. Ostaci moćnih, čvrsto zidanih vodo-instalacija, bunara i kanala za vodosnabdevanje grada i tvrđave, mogu se i danas videti u obližnjem zaleđu , ali se mogu videti i oružarnica, stambeni objekat, kasarna, barutni magacin, manja prostorija za stražu, lagumi-skloništa i kaldrmisane ulice. Svaki putnik namernik ili turista koji voli kulturu i istoriju može da vidi i shavati koliko je od neprocenjive vrednostin da se sačuvaju sva ta materijalna blaga kako bi budućim generacijama svaki kamen ove „stare dame“ , talas evropske reke Dunav i ploče iznad ulaznih kapija pričale priče koje su poznate ali i one koje su davno zaboravljene. Ta „stara dama“ koja pamti skoro pet vekova mirisa baruta, zveket oklopa i sablje, danas je na korak od početka projekta kompletne revitalizacije kojim se osim obnavljanja kulturno-istorijskih znamenitosti predviđa i izgradnja muzeja i vizitorskog centra. Svake godine kada obeležavamo Dane evropske baštine ona zasija posebnim sjajem, dobije najviše na značaju u mom malom gradu, ali ja znam da je ona samo jedna od mnogih tvrđava koje ulepšavaju i ostale predele u kojima se nalaze, a samim tim predstavljaju i naše kulturno blago i čine Srbiju bogatijom i lepšom. „Mali ljudi“ imaju ideje a „veliki“ ih realizuju pa bi moja želja i ideja bila da tvrđava Fetislam, „stara dama“, značajna za Srbiju ali verujem i evropsko nasleđe, dobije svoj novi izgled i nađe se na listi svetske baštine od izuzrtnog značaja.