Dit woonhuis was oorspronkelijk een theekoepel en portierswoning van het landgoed De Paauw. Het werd rond 1800 gebouwd aan het begin van de oprijlaan van het buitenhuis De Paauw, de huidige Raadhuislaan. Opdrachtgever was de toenmalige eigenaar van De Paauw, Adriaan Pieter Twent. Hij liet als minister van Waterstaat rond 1805 de Rijksstraatweg tussen Leiden en Den Haag bestraten. De theekoepel bood een mooi uitzicht op die weg en op de aan de overkant gelegen buitenplaats Raaphorst, die ook tot de bezittingen van Twent behoorde. Op Raaphorst heeft Twent de bekende Seringenberg laten aanleggen, die ook van een koepeltje werd voorzien.
Volgens een inventaris uit 1816 hingen in de koepel aan de huidige Raadhuislaan witte katoenen gordijnen voor de hoge ramen. In de koepelkamer stonden toen een canapé (een grote zitbank), acht stoelen en een tafel met marmeren blad.
In 1838 werd het landgoed De Paauw gekocht door prins Frederik der Nederlanden, een jongere zoon van koning Willem I. Hij was onder meer lange tijd minister van Oorlog en hoofd van de Nederlandse vrijmetselarij. Rond 1860 liet hij de koepel annex portierswoning verbouwen en verfraaien door de Duitse architect Hermann Wentzel (1820-1889). Deze was ook verantwoordelijk voor de verbouwing van het huis De Paauw tot ongeveer de huidige gedaante. De koepel werd met een terras en een pergola uitgebreid en sloot zo qua ornamentiek beter aan bij de overige bouwwerken op De Paauw. Architect Wentzel werkte in de geest van de befaamde Duitse bouwmeester Karl Friedrich Schinkel. Hun bouwstijl was het Duitse neoclassicisme. De paleizen in Berlijn en Potsdam waar prins Frederik aan het Duitse hof was opgegroeid, zijn veelal door Schinkel gebouwd.
Bij de entree van de koepel werd een (vermoedelijk zinken) beeld geplaatst. Het stelde een amazone te paard voor, die wordt aangevallen door een leeuw. De Wassenaarse bevolking noemde het beeld echter ‘Sint Joris en de draak’. Het werd in 1918 gestolen en is nooit meer teruggevonden.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de Duitsers aan de kant van de Rijksstraatweg een grote horizontale opening in de keldermuur. In de kelder werd een kanon geplaatst dat een deel van de Rijksstraatweg in noordelijke richting kon bestrijken. Het werd bediend door zes Duitse militairen. De opening is na de oorlog dichtgemetseld, zodat er nu niets meer van te zien is.
Het gebouw heeft de tand des tijds goed doorstaan. Wel werd in 1972 het geheel voor het eerst ingrijpend verbouwd zodat het voortaan als een kleine villa bewoond kon worden. Daarbij werd een deel van de pergola met trap van de noordzijde verplaatst naar de westzijde. In de jaren daarna volgden aanpassingen om meer wooncomfort te verkrijgen. De koepel biedt nog net zoals kort na 1800 een weids uitzicht. De Rijksstraatweg is sindsdien wel wat drukker geworden.
Tekst: Robert van Lit
Foto: Mariëtte van Lit
Former tea house and porter’s lodge of the De Paauw Estate
This house was originally a tea house and porter’s lodge of the De Paauw estate. It was built around 1800 at the beginning of the driveway of the De Paauw country house, the current Raadhuislaan. The client was the then owner of De Paauw, Adriaan Pieter Twent. As Minister of Public Works, he had the Rijksstraatweg between Leiden and The Hague paved around 1805. The tea house offered a beautiful view of that road and of the Raaphorst country estate on the other side, which also belonged to Twent’s possessions. At Raaphorst, Twent had the well-known Seringenberg built, which was also provided with a small dome.
According to an inventory from 1816, white cotton curtains hung in front of the high windows in the dome on the current Raadhuislaan. In the dome room there was a sofa (a large couch), eight chairs and a table with a marble top.
In 1838, the De Paauw estate was bought by Prince Frederik of the Netherlands, a younger son of King William I. He was, among other things, Minister of War and head of the Dutch Freemasonry for a long time. Around 1860, he had the dome annex gatehouse renovated and embellished by the German architect Hermann Wentzel (1820-1889). He was also responsible for the renovation of the De Paauw house to approximately its current appearance. The dome was expanded with a terrace and a pergola and thus, in terms of ornamentation, it fitted in better with the other buildings on De Paauw. Architect Wentzel worked in the spirit of the famous German architect Karl Friedrich Schinkel. Their architectural style was German neoclassicism. The palaces in Berlin and Potsdam where Prince Frederik grew up at the German court were mostly built by Schinkel.
At the entrance to the dome, a (presumably zinc) statue was placed. It depicted an Amazon on horseback, being attacked by a lion. However, the people of Wassenaar called the statue ‘Saint George and the Dragon’. It was stolen in 1918 and was never found again.
During the Second World War, the Germans made a large horizontal opening in the cellar wall on the side of the Rijksstraatweg. A cannon was placed in the cellar that could cover part of the Rijksstraatweg in a northern direction. It was operated by six German soldiers. The opening was bricked up after the war, so that nothing can be seen of it now.
The building has stood the test of time well. However, in 1972 the whole thing was extensively renovated for the first time so that it could be inhabited as a small villa from then on. Part of the pergola with stairs was moved from the north side to the west side. In the years that followed, adjustments were made to achieve greater living comfort. The dome still offers a wide view, just like shortly after 1800. The Rijksstraatweg has become somewhat busier since then.
Text: Robert van Lit
Photo: Mariëtte van Lit

Address
Raadhuislaan 1a, Wassenaar