Verscholen achter een hoge tuinmuur ligt tussen de woonwijk Kerkehout en de Rijksstraatweg de uit 1906 stammende Joodse begraafplaats. Op een terrein van ongeveer twee hectare staan rijen grijze grafstenen op een uitgestrekt grasveld. Aan het eind van de toegangsweg vinden we een witgepleisterd gebouwtje dat diende als metaarhuis (bedoeld voor rituele wassingen) en tegenwoordig dienst doet als algemene aula. Tegenover het metaarhuis is in 1947 een monument in de vorm van een zuil geplaatst, ter nagedachtenis van de 14.000 in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden uit Den Haag en Wassenaar.
Joden uit Den Haag en omgeving werden sinds 1694 begraven op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg, gelegen in de binnenduinen tussen Den Haag en Scheveningen. Toen deze begraafplaats aan het eind van de negentiende eeuw vol dreigde te raken, ging men op zoek naar een locatie voor een nieuwe begraafplaats. Die werd gevonden aan de Rijksstraatweg tussen Den Haag en Wassenaar. Hier kon een terrein van ruim drie hectare worden aangekocht.
De joodse architect Lodewijk Simons maakte het ontwerp voor de begraafplaats. De ingang was gesitueerd aan de Rijksstraatweg. Daar verrees ook een beheerderswoning. De begraafplaats werd omgeven door een muur die is opgebouwd volgens het ‘systeem Monnier’ (gestapelde, gegoten cementen balken). Het voormalige metaarhuis heeft bijzondere decoraties die zijn ontleend aan architectuur uit de Oudheid.
Architect Simons had zijn sporen al verdiend met de bouw van de Van Ostadewoningen (sociale woningbouw) in Den Haag. Verder ontwierp hij indrukwekkende winkelpanden, warenhuizen en bioscopen. Uiterst monumentaal is ook het bankgebouw annex woning dat hij ontwierp voor de bankier E. Edersheim aan het Plein 20 in Den Haag. Dit is nu een restaurant onder de naam De Haagsche Kluis (met schitterend bewaard gebleven interieur). Diverse gebouwen van Simons (waaronder ook het metaarhuis) staan nu op de monumentenlijst.
Het eerste graf werd gedolven in november 1906. Dit is het graf van Clara van Dijk. Dit graf en de bijbehorende zerk behoeven dringend restauratie. Daarvoor is de Stichting Instandhouding Joodse Begraafplaats Wassenaar een sponsoractie gestart.
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werden op de begraafplaats Joodse militairen die in de meidagen van 1940 waren gesneuveld, met militaire eer begraven. Ook werd hier een aantal mensen begraven die voor een vrijwillige dood hadden gekozen boven een leven onder Duitse bezetting. Wolf van Leeuwen was sedert 1920 de beheerder van de begraafplaats. In 1943 werden hij en zijn gezin afgevoerd naar Westerbork en vervolgens naar Bergen-Belsen. Van de zes leden van het gezin overleefde alleen dochter Sara de Holocaust. In 2024 zijn ter herdenking van de omgebrachte gezinsleden vijf ‘Stolpersteine’ of struikelstenen geplaatst bij het inrijhek van de begraafplaats aan Het Kerkehout.
In 1976 stelde de gemeente Wassenaar voor een deel van de begraafplaats te kopen. Op dit deel werden een katholieke en een algemene begraafplaats ingericht. Het onderhoud van de Joodse begraafplaats werd door de gemeente overgenomen. Sinds 2016 is er bovendien de Stichting tot Instandhouding van de Joodse Begraafplaats Wassenaar die zich inzet voor het behoud van de begraafplaats. Op het programma staan onder andere de restauratie van een aantal gebarsten en afgebrokkelde grafstenen.
Tekst: Robert van Lit
Foto’s: Mariëtte van Lit en Marcel Spierings
Jewish cemetery (part of the Persijnhof cemetery)
Hidden behind a high garden wall between the residential area Kerkehout and the Rijksstraatweg lies the Jewish cemetery dating from 1906. On a terrain of approximately two hectares, rows of grey gravestones stand on a vast lawn. At the end of the access road we find a white plastered building that served as a meta house (intended for ritual washings) and now serves as a general auditorium. Opposite the meta house, a monument in the form of a column was placed in 1947, in memory of the 14,000 Jews from The Hague and Wassenaar who were murdered during the Second World War. Jews from The Hague and the surrounding area were buried since 1694 at the Jewish cemetery on the Scheveningseweg, located in the inner dunes between The Hague and Scheveningen. When this cemetery threatened to fill up at the end of the nineteenth century, a search was made for a location for a new cemetery. This was found on the Rijksstraatweg between The Hague and Wassenaar. A site of over three hectares could be purchased here.
The Jewish architect Lodewijk Simons designed the cemetery. The entrance was located on the Rijksstraatweg. A caretaker’s house was also built there. The cemetery was surrounded by a wall that was constructed according to the ‘Monnier system’ (stacked, cast cement beams). The former metal house has special decorations that are derived from architecture from antiquity.
Architect Simons had already earned his spurs with the construction of the Van Ostadewoningen (social housing) in The Hague. He also designed impressive shops, department stores and cinemas. The bank building and house that he designed for the banker E. Edersheim at Plein 20 in The Hague is also extremely monumental. This is now a restaurant called De Haagsche Kluis (with a beautifully preserved interior). Various buildings by Simons (including the metal house) are now on the list of monuments.
The first grave was dug in November 1906. This is the grave of Clara van Dijk. This grave and the accompanying tombstone are in urgent need of restoration. The Stichting Instandhouding Joodse Begraafplaats Wassenaar has started a sponsorship campaign for this purpose.
At the beginning of the Second World War, Jewish soldiers who had fallen in the May days of 1940 were buried with military honours at the cemetery. A number of people who had chosen a voluntary death over a life under German occupation were also buried here. Wolf van Leeuwen had been the cemetery’s manager since 1920. In 1943, he and his family were taken to Westerbork and then to Bergen-Belsen. Of the six members of the family, only daughter Sara survived the Holocaust. In 2024, five ‘Stolpersteine’ or stumbling stones were placed at the entrance gate of the cemetery at Het Kerkehout in memory of the murdered family members.
In 1976, the municipality of Wassenaar proposed to purchase part of the cemetery. A Catholic and a general cemetery were established on this part. The municipality took over the maintenance of the Jewish cemetery. Since 2016, there has also been the Foundation for the Preservation of the Jewish Cemetery Wassenaar, which is committed to preserving the cemetery. The program includes the restoration of a number of cracked and crumbling gravestones.
Text: Robert van Lit
Photo’s: Mariëtte van Lit and Marcel Spierings

Address
Het Kerkehout 6, Wassenaar