ქართული ღვინო ქართული ღვინო ისტორიით ერთ-ერთი უძველესია ევროპაში. დღეისათვის ნაპოვნი ყველაზე ადრეილი ნიშნიები მევენახეობია და ღვინის წარმოებაზე მიუთითებს საქართველოში ღვინის კულტურის არსებობაზე დაახ. 7000 წლის წინ,რახ საქართველოს ღვინის სამშობლოს სატატუსს ანიჭებს. ყველაზე განთქმული მევენახეობით საქარტველოს რეგიონიებს შორის არის კახეთი(რომელიც იყოფა თელავისა და ყვარლის მიკრო რეგიონებად), მას მოჰყვება ქართლი,იმერეთი,რაჭა-ლეჩხუმი, და ქვემო სვანეთი,ასევე აფხაზეთი. ქვემო ქართლის ტერიტორიაზე არქეოლოგიური გათხრები დროს აღმოჩენილი იქნა ყურძნუს წიპწები, რომელიც ძ.წ.აღ 7-6 ათასწლეულებით ჩვენს ერამდე დათარიღდა ანაკლიის დიხა-გუბაში აღმოჩენილი წიპწები, რისშედედეგადაც დადასტურდა, რომ ჯერ კიდევ ნეოლითის დროს, როგორც აღმოსავლეთ, ისე დასავლეთ საქართველოში იცნობდნენ ვაზი კულტურას და მას საკმაოდ დიდი როლი ეკავა აგილობრივი მოსახლეობის სამეურნეო ცხოვრობაში.ასევე ნაპოვნია კულტურული ვაზი უშუალო წინაპარი- გარეული ვაზი-კრიკინა(უზუვარი),რომელიცდღეს წითელ წიგნშიც არის შეტანილი. ეს კი იმის მაჩვენებელიც არი, რომ გარდა ვაზის კულტურისა, მევენახეობის კულტურამ აქ ყველა მისთვის დამახასიატებელი საფეხური გაიარა. გარდა ამისა, საქართველოს ტერიტორიაზე აღმოჩენილია ენეოლითს დროინდოლი ძველისძველი მარანი, აქვს ღვინის შესანახად გამოიყენებოდა ზარმაზარი,მიწით დაფარული თიიხის ქვევრები. აგრეთვე აღმოჩენილიაოქროს, ვერცხლის,ბრინჯაოსფიალები. განსაკუთრებტ აღსანიშნავია ალაზნის ველის სამაროვნები(ძ.წ.აღ. III-II ათსას.). ამხრივ ძალიან მდიდარია მტკვარ-არაქსის კულტურის ქარტული კერები. გათხრების შედეგად აღმოჩენილია მცხეთის რაიონის მახარობლად (ბაგინეთში) სახვადასხვა კერამიკული ჭურწელი, რომელიც ტარიღდება ძ.წ.აღ IV-III ათსასწლეულებით. ბორჯიმში ნაპოვნია 11, ვარძიაში კი- 100მდე ქვევრი, რომელთა შორის ერთ-ერთი იყო ორმაგკედლიანი, თერმოსის მსაგავსი, რაც თავისთავად უნიკალური მოვლენაა. ჩვენი მატერიალური მემკვიდრეობა აგრეთვე იცნობს: ყურძნის სახნავ სპეციალური დანებს, ღვინსი დასაწურ მოწყობილობებს , თიხის და ლიტონის ჭურჭელს, სხვადასხვა ფორმისა და სახის სასმისებბს, ღვინის დასაყენებელ და შესანახ ქვევრებ და სხვა. ეს კულტურული კერები მდებარეობენ, როგორც დასავლეთ, ასევე აღმოსავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე კერძოდ: შულავერი, მცხეტა, თრიალეთი, ბიჭვინთა, ალაზნის ველი, მესხეთი და სხვა. მეღვინეობის ამსსახველი სხვადასხვა ორნამენტებიანი ჭურჭელი აღმოჩენილია სამთავრისში, იყალთოში, ზარზმაში, გელათში, ნიკორწმინდაში, ვარძიასა და საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში. განსაკუთრებული აღნიშვინის ღისია თრილეთის კულტურა(ძ.წ.აღ III-II ათასწ) სადაც უნიკალურივღვინსი თასაები, ბარძიმები, დუქები, და სხვა სახის ჭურჭელია ღმოჩენილი. მათშორის გამორჩეულია ვერჩხლის ვნობილი თასი, რომელზეც გამოსახულია რელიგიური რიტუალი, რაც ღვინის თანხმლებიტ სრულდებოდა და საკმაოდ მაშტაბური უნდა ყოფილიყო ორნამენტული კომპოზიციის მიხევდვით. აგრეთვე აღსანიშნავია, ოქროს თასი, რმელიც მოპოვებულია სხვადასახვა სახის პატიოსანი თვალით. ასეთი ბარძიმები უმთავრესისად მათრობელისითხის ღვინის დასალევად გამოიყენებოდნენ. ამაზე მიუთითებს მათ ზედაპირზე დალექილი ნარჩენებიც. სრულიად ახლახანს (2006წ) მცხეთასტან აღმოჩენილია იქნა ,,თამადის" პატარა ბრინჯაოს სკულპტურა, რომელიც ძ,წ I ათასწლეულის დასაწისით დატარიღდა. ამ სკულპტურაში კაცის ქანდაკებას ხელში უჭირავს ყანწი (ჯიხვი). ვაზის კულტთან არის დაკავშირებული ქრისტიანობის გავრცელებავ საქართველოში.როცა წმ.ნინომ, საკუთარი თმით ვაზისაგან შეკრა ჯვარი და ამით უქადაგა ქართლოსის ნათესავთ ქრისტეს რჯული საფირქრალია, რომ ვაზი ჯვარი წარმათულ საქართველოშიც ღტაებრი სიმბოლოდ , საიდულოს ზიარად ითვლებოდა, რისი ჯვრად ქცევაც ერის სულიერების უმაღლეს ცოდნასთან ზიარების ნიშანი იყო. არსანიშნავია, რომ საქართველოს გარდა , არც ერთ ქრისტიანულ ქვეყანაში არ არსებობს ,,ვაზის კულტი ''/ საქართველოსში 500-ზე მეტი ვაზის ჯიშია ცნობილი.ღვინის სახეობებია: ქინძმარაული, მუკუზანი, თვიში, ოჯალეში, მანავი, წინანდალი. სამარკო ღვინოები- სუფრის მშრალი ღვინოები: წინანდალი, გურჯაანი, ნაფარეული, ბახტრიონი, მანავუ, ვაზისუბანი, ციცქა, ცოლიკაური, რქაწითელი, ტიბანი, თელავი, სვირი, სამება, თელიანი, ნაფერული, ყვარელი, მუკუზანი. სუფრის მშრალი ორდინალური ღვინოები: ჰერეთი, გარეჯი, გელათი, კახეთი, ბოდბე, შიამთა, საფერავი. ნახევრად მშრალი ღვინოები: აგუნა, საჩინო, მთაწმინდა, ანაკოფია, ფიროსმანი, ბარაკონი. ნახევრად ტკბილი ღვინოები: ახეტა, ხვანჭკარა, ოჯალეში, ქინძმარაული, ახაშენი, თავკვერი, უსახური, აფსნი, ლისნი, ალაზნის ველი, ალადასტური. მაგარი ღვინოები: კარდანახი, ანაგა,სიღნაღი, კოლხეთი, ტარიბანა, ლელო, მარაბდა. სადაესერტო ღვინეობები: საამო, ხიხვი, სალხინო,აფხაზეთის თაიგული. საქართვეოში ღვინის არსებობაზე წერილობითი ცნობები დაცულია ბერძნულ, სპარსულ და ქართულ წყაროებში. ქსენოფონტე(ძ.წ.აღVს) წერს, რომ კოლხების ღვინო ,,სურნელოვანი და საამო'' იყო. სტრაბონის(ძ.წ.აღ 1 ს) ცნობიტ, იბერიაში ყურძენი ფარტოდ გავრცელებული ყოფილა და ვაზის ისეტი მოსავალი მოდიოდა, მოსახლეობასმისისრულიად მოხმარება არ შეეძლო. პროკოფი კესარიელი(მე-6 ს) გვიამბობს: ,,მესხები შრომის მოყვარენი არიან, მათ ბევრი ვენახი ავქვთ და თავიანთი ღვინო მიაქვთ სხვადასახვა ქვეყნებში გასაყიდად'' ეს ძალიან მნიშვნელოვანი ცნობაა, ვინაიდან ცხადი ხდება, რომ ძველ მესხებს ცხოველი სავაჭრო ურთიერთობა ჰქონდა დამყარებული მეზობელი ქვეყნებთან და ადგილობრივი პროდუქტი ექსპორთზე იგზავნებოდა. გარდა ამისა, გემო ერთ-ერთი ყველაზე რთული გადასაადგილებელი პროდუქტია და თუ სათანადოდ არ მოეპყარო მას, გაფუჭდება. აქენდა გამომდინარე, გაკვირვებას აღარ იწვებს ის ფაქტი, რომ საქართველოში თერმოსის ტიპის ქვევრები არსებობდა და შესაძლოა მათი მეშვეობითავ ხდებოდა მსგავსი თიპის ექსპორტიზაციაც. ქართველების ვაზისადმი სიყვარული მტრისთვისავ იმდენად კარგად იყო ცნობილი, რომ თემურ-ლენგმს საქართველოში თავისი მეხუთე ლაშქრობის დროს, ვაზის ამოძირკვა მთლიანად ერის განადგურებასთან გაიგივა. ამიტომ აწარმოა ,,ეკონომიკური ომი'' საქართველსთან და კახეთში ვაზი თავის ჯარს მლიანად გააჩეხინა, თუმცა მიზანი განუხორციელებელი დარჩა და უდიდესი ზიანის მიუხედავად, ქართველოში, არამედ ყველა ვაზის ჟიშიშ გადარჩენაც შესძლო. მრავლის მეტყველია ის ფაქტიც, რო შაჰ-აბასის დროს კახეთიდან ირანში ღვინო ხარკის სახით გაჰქონდათ, ეს იყო უპრეცედენტო მოვლენა იმ ეპოქისთვის და შაჰის კარზე ქართლ-კახურ ღვინო ,,ედემის სითხედ'' იწოდებოდა.